Zamanaşımı bir hakkın varlığını ortadan kaldırmamakla beraber talep edilmesine engeldir. Bu nedenledir ki davaya konu edilmiş bir alacağın zamanaşımına uğrayıp uğramadığını mahkeme kendiliğinden göz önünde tutamamakta; davalı tarafından usulüne uygun olarak ileri sürülmesi halinde zamanaşımının ilgili alacak açısından gerçekleşip gerçekleşmediğini incelemektedir. İşçilik alacağı davalarında talep edilecek alacakların ne kadar süre içerisinde talep edilmesi gerektiği ve sürenin ne zaman başlayacağı hakkın imkansız hale gelmemesi açısından önem arz etmektedir.

 

İşçilik alacaklarında, uygulanacak olan zamanaşımı süresi alacağın türüne göre farklılık göstermektedir. 4875 Sayılı İş Kanunu kapsamında yer alan işçilerin işçilik alacaklarına uygulanacak olan zamanaşımı süresi şöyledir.

 

 

Kıdem Tazminatı : Kıdem tazminatı iş akdinin; kanunda düzenlenmiş olan koşullar kapsamında taraflardan biri tarafından feshedilmesi itibariyle muaccel olan bir alacaktır. Ayrıca iş akdinin bir diğer sona erme şekli olan işçinin ölümü nedeniyle de ölen işçinin mirasçılarının hak ettiği bir alacak türüdür. Kıdem tazminatında zamanaşımı süresi 10 yıl olup zamanaşımı süresi iş akdinin feshi veya işçinin ölüm tarihi itibariyle başlamaktadır.

 

 

İhbar Tazminatı : İhbar tazminatı belirsiz süreli sözleşmelerde bildirim şartına uymayan işçi ya da işverenin ödemekle yükümlü olduğu bir tazminattır. İhbar tazminatı iş akdinin bildirim sürelerine uyulmaksızın feshedilmesi halinde fesih ile birlikte muaccel olmaktadır. 4875 sayılı İş Kanunu’nda ihbar tazminatına uygulanacak olan zamanaşımı süresine ilişkin özel bir düzenleme yapılmamıştır. Bu sebeple işçi ile işveren arasındaki sözleşme ilişkisi sebebiyle ihbar tazminatına kıdem tazminatında olduğu gibi 10 yıllık zamanaşımı süresinin uygulanması gerekecektir. Zamanaşımı süresi alacağım muaccel olduğu tarih itibariyle işlemeye başlamaktadır.

 

Ücret: İş ilişkisinde işverenin temel borcu ücrettir. İşçi iş görme borcunu yerine getirerek ücrete hak kazanır. İş Kanunu’nda ücret alacaklarına ilişkin zamanaşımı süresi 5 yıl olarak düzenlenmiştir. Ücret aylık olarak ödenen dönemsel bir alacak kalemi olup en geç bir ay içerisinde ödenmelidir. Bu bağlamda işçinin iş görme borcunu yerine getirmesini müteakip ödeme günü itibariyle muaccel olmaktadır. Ücret alacağı iş akdinin feshine bağlı olmadığından iş akdi devam ettiği süre boyunca tahsilinin talep edilmesi mümkündür.

 

 

Yıllık İzin Ücreti : Yıllık izin ücreti, iş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı bakiye yıllık izin sürelerine ait ücretidir. Yıllık izin ücreti, iş akdinin feshi itibariyle muaccel olmaktadır. 818 sayılı Borçlar Kanunu döneminde zamanaşımı süresi 5 yıl iken, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihte doğan alacaklar için  zamanaşımı süresi 10 yıl olmuştur. Zamanaşımı süresi, iş akdinin feshi tarihi itibariyle başlamaktadır.

 

 

Fazla Mesai Ücreti : 4875 sayılı İş Kanunu’nda ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıl olarak düzenlenmiştir. Fazla mesai alacağı da ücret niteliğinde bir alacak olduğundan fazla mesai alacağına uygulanacak olan zamanaşımı süresi 5 yıldır. Fazla mesai alacağı, fazla çalışmanın yapıldığı tarih itibariyle muaccel olmaktadır. Fazla mesai ücreti iş akdinin feshine bağlı olmadığından iş akdi devam ettiği süre boyunca tahsilinin talep edilmesi mümkündür.

 

 

Hafta Tatili Ücreti : 4875 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce aynı Kanun’un 63. Maddesine göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük zaman dilimi içinde kesintisiz en 24 saat dinlenme hakkı diğer bir ifadeyle hafta tatili verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretinin tam olarak ödenmesi gerekmektedir. İşçinin hafta tatilinde çalıştırılması halinde, bu çalışma haftalık normal çalışma süresini aşan bir çalışma olduğu için, yüzde elli zamlı ücret ödenir. Bu kapsamda işçi, hafta tatilinde bir iş karşılığı olmaksızın kazanacağı ücrete ek olarak hafta tatilinde çalıştırılması nedeniyle yüzde elli zamlı ücrete de ayrıca hak kazanacaktır. Hafta tatili ücreti, ücret niteliğinde bir alacak olduğundan hafta tatili ücret alacağına uygulanacak olan zamanaşımı süresi 5 yıldır. Hafta tatili ücreti, işçinin hafta tatilinde çalıştırıldığı tarih itibariyle muaccel olmaktadır. Hafta tatili ücreti iş akdinin feshine bağlı olmadığından iş akdi devam ettiği süre boyunca tahsilinin talep edilmesi mümkündür.

 

 

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti: 4857 Sayılı İş Kanunu’nda ulusal bayram ve genel tatil günlerinde sözleşmelerde aksi hüküm bulunmadıkça işçilerin çalışmadıkları halde ücretlerinin ödeneceği düzenlenmiştir. Buna göre söz konusu günlerde işçiler çalışmadıkları halde ücretlerini alır, eğer çalışırlarsa çalıştıkları her gün için günlük ücretlerini alırlar. Ulusal Bayram ve Genel Tatil ücreti, ücret niteliğinde bir alacak olduğundan söz konusu alacaklara uygulanacak olan zamanaşımı süresi 5 yıldır. Ulusal Bayram ve Genel Tatil ücreti, işçinin sözleşmede aksi hüküm bulunmadıkça Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde çalıştırıldığı tarih itibariyle muaccel olmaktadır. Ulusal Bayram ve Genel Tatil ücreti iş akdinin feshine bağlı olmadığından iş akdi devam ettiği süre boyunca tahsilinin talep edilmesi mümkündür.

 

 

Kötü Niyet Tazminatı: Kötü Niyet Tazminatı İş Kanunu’nun 17. Maddesinde iş kanunu kapsamında olup iş güvencesinden yararlanamayan başka bir ifade ile işe iade davası açma hakkı olmayan işçilerin talep edebileceği bir tazminat olarak düzenlenmiştir. Bununla birlikte kötü niyet tazminatının talep edilebilmesi için iş akdinin işveren tarafından kötü niyetli olarak feshedilmesi gerekmektedir. Kötü niyetin tespit edilebilmesi yargılama sonucunda olabilir. İşçi kötü niyet iddiası ile dava ikame etmeli ve dava sonunda mahkemece kötü niyet tespit edilmelidir. 4875 sayılı İş Kanunu’nda kötü niyet tazminatına uygulanacak olan zamanaşımı süresine ilişkin özel bir düzenleme yapılmamıştır. Bu sebeple işçi ile işveren arasındaki sözleşme ilişkisi sebebiyle kötü niyet tazminatına kıdem ve ihbar tazminatlarında olduğu gibi 10 yıllık zamanaşımı süresinin uygulanması gerekecektir. Zamanaşımı süresi fesih tarihi itibariyle işlemeye başlamaktadır.

 

 

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Nedeniyle Talep Edilebilecek Alacak :İş kazasının meydana gelmesinden veya meslek hastalığının hastane raporuyla tespitinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresi söz konusudur.

 

 

Hizmet Tespiti Davaları   : Hizmet tespiti davalarında zamanaşımı süresi değil; hak düşürücü süre söz konusudur. Bu ayrım, zamanaşımından farklı olarak gerek yargılama yapan mahkeme gerekse taraflar tarafından süreye bağlı olmaksızın davanın hak düşürücü süre içerisinde açılmadığının ileri sürülebildiği anlamına gelmektedir. Hak düşürücü süre hizmetin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıldır.